Τετάρτη 14 Ιουλίου 2010

Προσοχή σε αυτούς που ζητούν αυξήσεις μισθού...


Το 1851, η αμερικανική εφημερίδα New York Herald Tribune του Horace Greeley, είχε έναν εξαιρετικό ανταποκριτή στο Λονδίνο. Το όνομά του ήταν Καρλ Μαρξ! Είναι γνωστό πως ο ανταποκριτής της πανίσχυρης τότε αμερικανικής εφημερίδας αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα, με την οικογένειά του να πλήττεται από την αρρώστια.
Ο Μαρξ πίεζε συνεχώς τόσο τον Greeley, όσο και τον διευθυντή της Herald Tribune Charles Dana για μια αύξηση του …τεράστιου μισθού των 5 δολαρίων. Αυτό τον μισθό, ο Μαρξ και ο Εγκελς ονόμασαν “the lousiest petty bourgeois cheating”!
Όμως τόσο ο εκδότης, όσο και ο διευθυντής ήταν ανένδοτοι: Καμία αύξηση μισθού στον εξαιρετικό, κατά τα άλλα, ανταποκριτή. Στο τέλος, ο Μαρξ αναζήτησε άλλους τρόπους προκειμένου να ζήσει την οικογένεια και αποχώρησε από την Herald Tribune. Επικεντρώθηκε «στο σκοπό» και «έσπειρε το σπόρο του Μαρξισμού, του Λενινισμού, του Σταλινισμού και του Ψυχρού Πολέμου»
«Τι θα είχε συμβεί αν αυτή η καπιταλιστική εφημερίδα της Νέας Υόρκης τον είχε μεταχειριστεί καλύτερα;» «Αν ο Μαρξ είχε παραμείνει ένας ανταποκριτής τότε η ιστορία μπορεί να ήταν διαφορετική», είχε υποστηρίξει στις 27 Απριλίου του 1961 ο Τζ. Κένεντι, κατά τη διάρκεια της ετήσιας ομιλίας του Προέδρου προς τον Τύπο (την ετήσια εκδήλωση της American Newspaper Publishers Association).
«Ελπίζω πως όλοι οι εκδότες θα έχουν αυτό το μάθημα στο μυαλό τους την επόμενη φορά που θα κληθούν να εξετάσουν ένα αίτημα για μικρή αύξηση μισθού από κάποιον περίεργο συνεργάτη τους» είχε πει τότε ο Κένεντι…

Τρίτη 29 Ιουνίου 2010

Κάποιοι απλώς ανάβουν κερί στον Αϊ Εμ Εφ - Κάποιοι άλλοι τον έχουν αγκαζέ*














* Με φόντο πάλι τις (ηλεκτρικές) λαμπάδες!

Ο ΓΑΠ έχει πραγματικά πένθιμο ύφος. Αυτός ο Θαπατέρο χαζογελάει...

Δευτέρα 28 Ιουνίου 2010

Οι Αραβες επενδυτές και άλλα γραφικά

Τα πετροδολάρια δεν θα έρθουν τελικά όσο εύκολα επιδίωκε η κυβέρνηση. Γι' αυτό χαμηλώνουν οι τόνοι για το υποτιθέμενο κύμα επενδύσεων από τους Αραβες στην Ελλάδα. Ηδη δύο από τις πρώτες και πολυδιαφημισμένες κινήσεις αραβικών κεφαλαίων στην Ελλάδα, η εξαγορά των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά και η ενεργειακή επένδυση στον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας, αντιμετωπίζουν προβλήματα και βρίσκονται υπό έντονη αμφισβήτηση. Η αλλαγή πλεύσης είναι εμφανής και στις δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών τα οποία ελπίζουν πως θα υπάρξουν λιγότερες δυσκολίες στην προσέλκυση κεφαλαίων από την Κίνα.
Οι πρώτες επαφές με επενδυτές που ενδιαφέρονται για τους προς ιδιωτικοποίηση οργανισμούς  δείχνουν, πάντως, πως επικρατέστεροι υποψήφιοι είναι δυτικοευρωπαϊκοί όμιλοι. Οι τελευταίοι δεν έχουν κανένα λόγο να επιτρέψουν στα αραβικά κεφάλαια να διεισδύσουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Με τη συνδρομή και των Βρυξελλών, οι Αραβες δεν έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να αποκτήσουν στρατηγικής σημασίας περιουσιακά στοιχεία εντός της Ε.Ε. (από τις μεταφορές μέχρι την ενέργεια) και η παρουσία τους περιορίζεται σε μειοψηφικές συμμετοχές για λόγους αβροφροσύνης...

Οι αστοχίες κυβερνητικών στελεχών ενδέχεται να οδηγήσουν σε ναυάγιο την επένδυση για την κατασκευή μονάδας ηλεκτροπαραγωγής και σταθμού φυσικού αερίου (LPG) στην περιοχή του Αστακού, συνολικού ύψους περί τα 3 δισ. ευρώ. Παρά το γεγονός πως στο έργο εμπλέκεται και επικοινωνιολόγος (ο συνεργάτης του πρωθυπουργού, αλλά και του Κατάρ Γ. Σεφερτζής) η υπόθεση έχει ήδη κολλήσει σε επικοινωνιακές συμπληγάδες... Διαφημίστηκε από κάποιους στην κυβέρνηση ως επένδυση του Κατάρ, αλλά στην πορεία διαπιστώθηκε πως το αραβικό εμιράτο πρόκειται να συμμετάσχει (τουλάχιστον στο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής) με μειοψηφικό ποσοστό, περί το 33%. Υποτίθεται πως η συμφωνία επετεύχθη επί της παρούσης κυβέρνησης, αλλά στην πραγματικότητα "ζυμώνεται" εδώ και πάρα πολύ καιρό από διάφορους παράγοντες οι οποίοι ανήκουν στο κυβερνών κόμμα.
Ταυτόχρονα εμφανίστηκαν και άλλοι επενδυτές όπως οι δύο παλαιστινιακές οικογένειες (Σαμπάχ και Χούρι) που ελέγχουν τον κατασκευαστικό κολοσσό CCC. Η Consolidated Contractors Corp. έχει έδρα την Αθήνα, με βάση ειδικό καθεστώς λειτουργίας, και είναι σήμερα η μεγαλύτερη τεχνική εταιρεία της Μέσης Ανατολής. Την εικόνα συμπληρώνει άγνωστη γερμανική εταιρεία (Rosebud) η οποία διοικείται από τον κ. Γ. Αντωνιάδη. Ο κ. Αντωνιάδης εμφανίστηκε ως γκουρού από κάποιους στην κυβέρνηση με ειδικότητα στην παραγωγή ενέργειας από άλγη... Τέτοια έργα της Rosebud, πάντως, δε μπορεί κανείς να βρει εύκολα στην παγκόσμια αγορά.
Μαζί με τη σύγχυση και το συνωστισμό επενδυτών, σε ένα έργο το οποίο υποτίθεται πως θα υλοποιούσε το Κατάρ, άρχισε και το κυβερνητικό γαϊτανάκι για το ποιος στηρίζει ή όχι τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο LPG. Τέτοιου τύπου μονάδες θεωρούνται υψηλής επικινδυνότητας και ήδη στο υπουργείο Περιβάλλοντος διαρέουν πως ο ένας υφυπουργός την υποστηρίζει, ενώ η υπουργός κρατάει αποστάσεις. Το κλίμα αμφισβήτησης του έργου πέρασε στη συνέχεια στην τοπική κοινωνία και ήδη στην περιοχή δημιουργούνται κινήσεις κατά της επένδυσης, με τη συμμετοχή και καθηγητών του πανεπιστημίου Πατρών. 

Πέμπτη 10 Ιουνίου 2010

Soros Speaking...

George Soros Speech
Institute of International Finance, Vienna, Austria
June 10, 2010

In the week following the bankruptcy of Lehman Brothers on September 15, 2008 - global financial markets actually broke down and by the end of the week they had to be put on artificial life support. The life support consisted of substituting sovereign credit for the credit of financial institutions which ceased to be acceptable to counter parties.

As Mervyn King of the Bank of England brilliantly explained, the authorities had to do in the short-term the exact opposite of what was needed in the long-term: they had to pump in a lot of credit to make up for the credit that disappeared and thereby reinforce the excess credit and leverage that had caused the crisis in the first place. Only in the longer term, when the crisis had subsided, could they drain the credit and reestablish macro-economic balance. This required a delicate two phase maneuver just as when a car is skidding, first you have to turn the car into the direction of the skid and only when you have regained control can you correct course.

The first phase of the maneuver has been successfully accomplished - a collapse has been averted. In retrospect, the temporary breakdown of the financial system seems like a bad dream. There are people in the financial institutions that survived who would like nothing better than to forget it and carry on with business as usual. This was evident in their massive lobbying effort to protect their interests in the Financial Reform Act that just came out of Congress. But the collapse of the financial system as we know it is real and the crisis is far from over.

Μπατατούδης: Αλλο ένα πουλέν της εκσυγχρονιστικής περιόδου...

Η αίθουσα του ξενοδοχείου Hilton ήταν κατάμεστη. Οι καλεσμένοι μπορούσαν να δουν σε γιγαντοοθόνη την εικόνα από την πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης με φιλάθλους του ΠΑΟΚ να παραλληρούν κατά τη διάρκεια δηλώσεων του προέδρου της ομάδας. Η ομιλία του προέδρου, κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου, μεταδίδονταν ζωντανά στη συμπρωτεύουσα και η πλατεία πήρε φωτιά όταν ανακοίνωσε πως ο ΠΑΟΚ θα μπει στο χρηματιστήριο (υπενόησε αυτό της Νέας Υόρκης, όχι της Αθήνας!). Οι ίδιοι φίλαθλοι φώναζαν λίγους μήνες μετά το "Μπατατούδη, Μπατατούδη, δε χορεύει νηστικό αρκούδι"!

Ο πρόεδρος δεν ήταν άλλος από τον Γιώργο Μπατατούδη, πρώην ιδιοκτήτη της τεχνικής εταιρείας ΕΡΓΑΣ, της Intersat, τηλεοπτικού σταθμού, κλπ. Ο επιχειρηματίας συνελήφθη στις αρχές της εβδομάδας στην Τρίπολη της Λιβυής καθώς είχε καταδικαστεί τον Απρίλιο του 2009, από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης, σε δέκα χρόνια κάθειρξη χωρίς αναστολή για υπεξαίρεση 7,3 εκατ. ευρώ από τα ταμεία της ποδοσφαιρικής ομάδας. Ο Γ. Μπατατούδης, από τα "πουλέν" των κερδοσκόπων την περίοδο της χρηματιστηριακής παραφροσύνης στα τέλη της δεκαετίας του '90, πέρασε τα τελευταία δέκα χρόνια από δικαστήριο σε δικαστήριο. 

Αναρριχήθηκε με μεγάλη ταχύτητα στην αφρόκρεμα του χρηματιστηρίου στα μέσα της ίδιας δεκαετίας, αλλά εξαφανίστηκε το ίδιο γρήγορα όταν άρχισαν να σπάνε οι "φούσκες" της Σοφοκλέους. Ηταν ένα από τα σύμβολα της ευφορίας στο Χ.Α. που έφτασε να γίνει γιγαντοαφίσσα του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 2000!

Στα πέντε χρόνια που βρέθηκε στον αφρό ο Γ. Μπατατούδης κατάφερε να συνεργαστεί με σχεδόν όλους τους εμπλεκομένους σε σκοτεινές υποθέσεις του επιχειρείν, της πολιτικής, της δικαστικής εξουσίας και όχι μόνο: Από τον πρώην γενικό διευθυντή της Siemens Hellas Ηλία Γεωργίου μέχρι τον πρώην επικεφαλής της Αγροτικής Πέτρο Λάμπρου, την πρώην ανακρίτρια Κ. Μπουρμπούλια, χρηματιστές που βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα, κλπ. Μετετράπη από ιδιοκτήτη μιας μεσαίας τεχνικής εταιρείας σε πρόεδρο ποδοσφαιρικής ομάδας, επενδυτή στις τηλεπικοινωνίες, καναλάρχη και υποψήφιο (πάντα σύμφωνα με τις φήμες που φιλοξενούσαν οι παραχρηματιστηριακές στήλες, αλλά και τα πρωτοσέλιδα της εποχής...) για την αγορά του ΟΤΕ, της Ολυμπιακής και ότι άλλο βάζει ο νους σας.

Πριν "απογειωθεί" μαζί με τις μετοχές των ΕΡΓΑΣ και Intersat, ο Γ. Μπατατούδης είχε καλό όνομα μεταξύ των εργολάβων. Ηταν ένας από τους εμπνευστές της ιδέας για εξαγορά του κτήματος Καμπά και η ΕΡΓΑΣ ήταν μία από τις πέντε κατασκευαστικές επιχειρήσεις που απέκτησαν την τεράστια ακίνητη περιουσία (σήμερα ελέγχεται αποκλειστικά από τον όμιλο ΕΛΛΑΚΤΩΡ). Η ΕΡΓΑΣ συμμετείχε, επίσης, στην κοινοπραξία που κατασκεύασε και διαχειρίζεται την Αττική Οδό, ενώ ήταν μία από τις πρώτες ελληνικές τεχνικές εταιρείες που βγήκαν στη Δυτική Ευρώπη. Ανέλαβε έργα στη Γερμανία, αλλά δυστυχώς αποκόμισε μόνον ζημιές.


Ηρθε, όμως, η εποχή της χρηματιστηριακής "φούσκας" και των αετονύχηδων που φούσκωσαν τα μυαλά του πρώην ιδιοκτήτη νυχτερινών κέντρων και εργολάβου. Οι απίστευτες υπεραξίες της εποχής, η "φάμπρικα" με τα δημόσια έργα του Β' ΚΠΣ (ύψους δεκάδων δισ. ευρώ) και ο εύκολος δανεισμός (χάρη στις προνομιακές σχέσεις με το πολιτικό σύστημα που εξασφάλισαν τα έργα...) επιτρέπουν στον Γ. Μπατατούδη να ανοίξει φτερά. Στις γενικές συνελεύσεις της ΕΡΓΑΣ, που πραγματοποιούνται στο ιστορικό ξενοδοχείο Acropol της Πατησίων, που είχε αποκτηθεί από τον επιχειρηματία, επικρατεί πανηγυρική ατμόσφαιρα. Ανακοινώνονται σχέδια επί σχεδίων, με τη διοίκηση να δηλώνει πως συζητά με επενδυτές (αμερικανούς, κλπ) για σειρά πρωτοβουλιών.

Τίποτα από όλα αυτά δεν υλοποιείται. Ο Γ. Μπατατούδης έχει προλάβει, όμως, να αποκτήσει την ανενεργό εισηγμένη εταιρεία "Οίνων και Οινοπνευμάτων" την οποία μετονομάζει σε Intersat και αρχίζει τη μεγάλη περιπέτεια στο χώρο του αθλητισμού (ελέγχει πλέον τον ΠΑΟΚ), των τηλεπικοινωνιών (τότε αρχίζει η απελευθέρωση της ελληνικής αγοράς) και των media. Σύμβουλοι στην Intersat είναι κορυφαία στελέχη όπως ο Ηλ. Γεωργίου και άλλα ηχηρά ονόματα. Ο επιχειρηματίας αποκτά τον τηλεοπτικό σταθμό Seven X και ανακοινώνει επένδυση για τη δημιουργία ψηφιακού δορυφορικού "μπουκέτου" (όπως η Nova) και σειράς άλλων υπηρεσιών media και telecoms.

Οι μετοχές των ΕΡΓΑΣ και Intersat απογειώνονται στη διάρκεια του 1999, αλλά οι επενδύσεις δεν προχωρούν. Στο μεταξύ διάφοροι επιτήδειοι πλευρίζουν τον Γ. Μπατατούδη. Οι τεράστιες εκπτώσεις με τις οποίες έχει αναλάβει τα έργα η τεχνική εταιρεία αρχίζουν να παράγουν ζημιές, ενώ τα φιλόδοξα σχέδια της Intersat αποδεικνύονται απλές δηλώσεις με στόχο το "φούσκωμα" της μετοχής. Το χρηματιστήριο αρχίζει να καταρρέει, αλλά ο Γ. Μπατατούδης δεν παραδίδει τα όπλα. Στις γενικές συνελεύσεις της ΕΡΓΑΣ στο Acropol δεν υπάρχει πλέον πλούσιος μπουφές, αλλά μερικά βουτήματα. Ο πρόεδρος, πάντα λιγομίλητος, είναι εμφανώς προβληματισμένος.

Συνεχίζει, όμως, να μιλάει για επενδυτές που θα αγοράσουν την ΕΡΓΑΣ και άλλα ηχηρά παρόμοια. Είχε προλάβει να πωλήσει το Acropol στο υπουργείο Πολιτισμού την περίοδο Ευαγγ. Βενιζέλου. Το ξενοδοχείο υποτίθεται πως θα φιλοξενούσε το υπουργείο, αλλά στην πορεία αποκαλύφθηκε πως χρειάζονταν εκτεταμένες παρεμβάσεις για τη στήριξή του. Μέχρι σήμερα παραμένει ερείπιο...

Παραμονές των εκλογών του 2000, ο Γ. Μπατατούδης λαμβάνει δάνειο 7 δισ. δραχμών από την Αγροτική για να στηρίξει τις μετοχές που υποχωρούν. Εκείνη την εποχή είχε στηθεί ολόκληρη φάμπρικα από την κυβέρνηση Σημίτη η οποία είχε μετατρέψει τη χρηματιστηριακή φούσκα σε προεκλογικό σύνθημα... 

Ο τότε διοικητής της Αγροτικής Π. Λάμπρου έδωσε και άλλο ένα δάνειο στον Γ. Μπατατούδη το 2002. Οι πιστώσεις της τράπεζας προς διάφορους επιχειρηματίες που είχαν εμπλακεί με χρηματιστηριακά σκάνδαλα ερευνήθηκαν από τη διοίκηση Μηλιάκου (επί Ν.Δ.), αλλά ο Π. Λάμπρου αθωώθηκε. Ο Γ. Μπατατούδης δεν καταδικάστηκε τελεσίδικα για καμία από τις χρηματιστηριακές υποθέσεις που κατηγορήθηκε. Τελικά την πλήρωσε επειδή έμπλεξε με το ποδόσφαιρο...

Παρασκευή 4 Ιουνίου 2010

Οι μίζες ήταν απλώς το εισιτήριο για το μεγάλο φαγοπότι...

Σπατάλες δισεκατομμυρίων ευρώ καλύπτονται πίσω από τη συζήτηση και τις καθυστερημένες έρευνες για τις μίζες της Siemens (και άλλων...) προς το πολιτικό σύστημα. Την ίδια ώρα που οι βουλευτές διαπιστώνουν (δήθεν έκπληκτοι) πως μεγάλοι προμηθευτές του δημοσίου είχαν διαβρώσει πλήρως τους αρμοδίους για την προστασία του δημοσίου χρήματος, όπως οι πολιτικοί προϊστάμενοι και τα υπηρεσιακά στελέχη υπουργείων, οι πάντες ασχολούνται με τα 50 - 100 εκατ. ευρώ που μοιράστηκαν την τελευταία 20ετία. Ετσι παραλείπουν να αναφέρουν πως οι μίζες ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου και στην ουσία επέτρεψαν τη διασπάθιση δεκάδων δισ. ευρώ από εργολάβους και άλλα καρτέλ στα οποία συμμετείχαν ισχυροί εγχώριοι και διεθνείς όμιλοι.

Η πολιτική τάξη εμφανίζεται διατεθειμένη να υπολογίσει, μέχρι ...ευρωλεπτού, τις μίζες που έλαβαν διάφοροι ατυχείς πρώην υπουργοί ή βουλευτές που έχουν πέσει εδώ και χρόνια στην ξέρα της αφάνειας. Ομως, ούτε η κυβέρνηση, ούτε η αντιπολίτευση, δείχνουν διατεθειμένες να προχωρήσουν σε πραγματικό απολογισμό του κόστους αρκετών από τα "πανηγύρια" των δύο τελευταίων δεκαετιών, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, τα μεγάλα έργα υποδομής (Εγνατία, ΠΑΘΕ, σιδηρόδρομοι, κλπ) και τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ). 
 
Στα περισσότερα "πανηγύρια" συμμετείχαν και όσοι σήμερα εμφανίζονται ως διακινητές μαύρου πολιτικού χρήματος (Siemens, κλπ). Η μίζα ήταν το εισιτήριο για το μεγάλο πάρτι...
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα: Μέχρι σήμερα δεν υπήρξε ουσιαστικός απολογισμός του πραγματικού κόστους το οποίο υπολογίζεται σε επίπεδα κοντά στα 15 δισ., όταν το 2000 προβλέπονταν πως θα κυμανθεί κοντά στα 2,7 δισ. ευρώ. Και το τεράστιο κόστος για την ελληνική οικονομία (σε σύγκριση με τα περιορισμένα οφέλη, τις εγκαταστάσεις που "σαπίζουν" αναξιοποίητες, κλπ) είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Το δημόσιο επιβαρύνθηκε ακόμα περισσότερο επειδή τα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια ολοκλήρωσης των ολυμπιακών έργων επέτρεψαν σε διάφορους αετονύχηδες να ξεψαχνίσουν τον κρατικό προϋπολογισμό.

Είναι χαρακτηριστικό πως ολυμπιακά έργα ανατίθονταν με σχεδόν μηδενική έκπτωση (0,1%!), οι υπερβάσεις ήταν κοινός τόπος, ενώ ακόμα και σήμερα ορισμένα δεν έχουν αποπληρωθεί.  Κορυφαίο παράδειγμα η ανάθεση, 12 μήνες πριν τους Αγώνες, της επέκτασης του προαστιακού στο τμήμα Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρών - Πειραιάς στην κοινοπραξία ΑΚΤΩΡ - ΤΕΡΝΑ - Siemens με μηδενική έκπτωση. Υποτίθεται πως το έργο θα παραδίδονταν σε οκτώ μήνες, δηλαδή πριν τους Ολυμπιακούς. Εχουν περάσει σχεδόν οκτώ χρόνια και ουδείς γνωρίζει πότε θα ολοκληρωθεί και πόσο θα κοστίσει (βλ. σχετικό ρεπορτάζ).

Η τακτική του "μαύρου κουτιού" δεν εφαρμόστηκε μόνο στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά και σε κρίσιμα έργα που απορρόφησαν δεκάδες δισ. ευρώ τα τελευταία χρόνια, όπως οι οδικοί άξονες (Εγνατία Οδός, ΠΑΘΕ), το σιδηροδρομικό δίκτυο και διάφορα προγράμματα του ΚΠΣ. 
 
Ουδείς γνωρίζει, για παράδειγμα, πόσο κόστισε η Εγνατία Οδός η εκμετάλλευση της οποίας πρόκειται να παραχωρηθεί σε ιδιώτες. Ο Σ. Λαμπρόπουλος, για αρκετά χρόνια ανώτερο στέλεχος της Εγνατίας Οδού ΑΕ, που διαχειρίζεται τα έργα στον οδικό άξονα, είναι σήμερα Γεν. Γραμματίας Συγχρηματοδοτούμενων Εργων στο υπουργείο Υποδομών. Αντίστοιχη η εικόνα και στο σιδηροδρομικό δίκτυο, για την αναβάθμιση του οποίου σπαταλήθηκαν περί τα 15 δισ. αλλά ούτε το τμήμα Αθήνα - Θεσσαλονίκη δεν υποστηρίζει πλήρως ηλεκτροκίνηση!

Τρίτη 18 Μαΐου 2010

Υπάρχει ελπίς...

Από την ανακοίνωση για τη χθεσινή συνάντηση του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου με επιχειρηματίες ή στελέχη επιχειρήσεων προκύπτει πως υπάρχουν (έστω και δεύτερης - τρίτης γενιάς) πατριωτάκια που μπορούν να βάλουν πλάτη. Κάποιοι από αυτούς, όπως ο Πάρης Μουράτογλου, πρόεδρος του γαλλικού κολοσσού EDF-Energies Novelles, επενδύουν ήδη στη χώρα τους. Για όσους δεν το γνωρίζουν, ο Μουράτογλου ξεκίνησε μια μικρή εταιρεία ανανεώσιμων στη Γαλλία την οποία εξαγόρασε στη συνέχεια η γαλλική ΔΕΗ (η EDF) και σήμερα ο ίδιος διευθύνει την ενιαία επιχείρηση για τις ΑΠΕ.

Στη χθεσινή συνάντηση του πρωθυπουργού παρευρέθησαν οι: Yannis Anagnostakis General Manager, Jumeirah Emirates Towers, Dubai, Maria Livanos-Cattaui Former Seretary General, International Chamber of Commerce, Switzerland, Andrew Liveris CEO, The Dow Chemical Company, USA, Chris Papachristophorou CEO, RREEF Global Opportunistic Investments, UK, Michael Patsalos-Fox Chairman - Americas Region, McKinsey&Company, USA, George Sakellaris CEO, Ameresco, USA, Evangelos Simoudis Managing Director, Trident Capital, USA, Paris Mouratoglou Chairman, EDF - Energies Novvelles, France.

Σάββατο 24 Απριλίου 2010

Εικόνες ελληνικών υπουργείων το 2014




"Αρχισαν να καταφθάνουν τα πρώτα όρνια που ξεσηκώθηκαν απ' τη μαρκίζα του νοσοκομείου των φτωχών, όπου λαγοκοιμόταν πάντα"...


"Το Σαββατοκύριακο τα όρνια μπήκαν, απ' τα μπαλκόνια, στο Προεδρικό μέγαρο, κατέστρεψαν με τα ράμφη τους τις συρμάτινες σίτες στα παράθυρα και ταρακούνησαν με τα φτερά τους το στάσιμο χρόνο εκεί μέσα και, τα ξημερώματα της Δευτέρας, η πόλη ξύπνησε από λήθαργο αιώνων με μια χλιαρή, απαλή αύρα που ανάδινε αποφορά κάποιου σπουδαίου νεκρού και σαπίλα μεγαλείου. Μόνο τότε τολμήσαμε να μπούμε χωρίς πολιορκία, όπως ήθελαν οι πιο αποφασιστικοί, στα μισογκρεμισμένα τείχη, οχυρωμένα με πέτρα, χωρίς να ρίξουμε με βοϊδολαιμαριές την κύρια είσοδο, όπως πρότειναν άλλοι, γιατί ήταν αρκετή μια σπρωξιά για να υποχωρήσουν, με τους μεντεσέδες τους, οι σιδερόφραχτες πόρτες που στα ηρωικά χρόνια είχαν αντέξει στις μπομπάρδες του Γουίλιαμ Δαμπιέρ. Ηταν σαν να μπαίναμε σε ατμόσφαιρα άλλης εποχής, γιατί ο αέρας ήταν πιο αραιός στα πηγάδια με τα ερείπια από το απέραντο λημέρι της εξουσίας και η σιωπή ήταν πιο παλαιά και τα πράγματα μόλις που ξεχώριζαν μέσα στο εξασθενημένο φως."

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: "Το φθινόπωρο του πατριάρχη"




Παρασκευή 23 Απριλίου 2010

Ο πρωθυπουργός ανάβει λαμπάδα στον Αη ΕμΕφ!

Είχε κάνει τάμα να γίνει δήλωση περί ΔΝΤ από Καστελόριζο;

Τι ζητάει το ΔΝΤ; Τα αυτονόητα!

Βασικές κατευθύνσεις και προτάσεις από την Τεχνική Βοήθεια του ΔΝΤ για τη βελτίωση της δημοσιονομικής διαχείρισης και της φορολογικής διοίκησης στην Ελλάδα


Προκλήσεις

Οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά η Κυβέρνηση στο πλαίσιο μιας βιώσιμης δημοσιονομικής προσαρμογής είναι οι εξής:
• Αδύναμοι θεσμοί στη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών
• Αδυναμία του φορολογικού συστήματος να εξασφαλίσει ένα αποδεκτό επίπεδο συμμόρφωσης
Συνεπώς υπάρχει, άμεση ανάγκη για διαρθρωτικές αλλαγές και μέτρα – άμεσα και μεσοπρόθεσμα – που θα βοηθήσουν στην ανάκτηση της αξιοπιστίας και την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.

Δημοσιονομική Διαχείριση – Προϋπολογισμός

Η προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στον κρατικό προϋπολογισμό, όμως οι μεγάλες υπερβάσεις δαπανών αφορούν κυρίως τη γενική κυβέρνηση (υγεία και ασφαλιστικό σύστημα).

Οι άμεσες ενέργειες για την ανάκτηση του ελέγχου των δημοσίων οικονομικών πρέπει να περιλαμβάνουν:
• Δημοσιονομικό έλεγχο και κοινοποίηση των στοιχείων σε μηνιαία και τριμηνιαία βάση περιλαμβάνοντας και τα στοιχεία της γενικής κυβέρνησης (άμεσα).
• Έλεγχο των δαπανών με παρακολούθηση των δεσμεύσεων και των υποχρεώσεων που αναλαμβάνονται από τους φορείς του δημοσίου (άμεσα).
• Βελτίωση της διαδικασίας κατάρτισης και παρακολούθησης, με την παρουσίαση στο Κοινοβούλιο μιας δημοσιονομικής στρατηγικής με συγκεκριμένους δημοσιονομικούς στόχους για το Κράτος, τα Ασφαλιστικά Ταμεία και τους ΟΤΑ (τον Ιούνιο) και με εναρμόνιση της διαδικασίας κατάρτισης του προϋπολογισμού στο Κράτος, στους ΟΚΑ και στους ΟΤΑ.
• Μετάφραση του προϋπολογισμού και των δημοσιονομικών στόχων σε ανώτατα όρια πιστώσεων ανά Υπουργείο για το 2011 (Ιούνιος).
• Προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου με αναθεώρηση του Νόμου του 1995 ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν οι παραπάνω αλλαγές (Ιούνιος).

Η μεσοπρόθεσμη στρατηγική για τη βελτίωση της δημοσιονομικής διαχείρισης πρέπει να περιλαμβάνει:
• Υιοθέτηση ενός μεσοπρόθεσμου προγράμματος αλλαγών ώστε να είναι σαφές προς όλες τις κατευθύνσεις ο τελικός στόχος και η κατεύθυνση:
 Το Υπουργείο Οικονομικών πρέπει να είναι υπεύθυνο και υπόλογο για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της δημοσιονομικής πολιτικής της γενικής κυβέρνησης.
 Το ΓΛΚ πρέπει να λειτουργεί και προληπτικά (δημοσιονομικός έλεγχος) και προγραμματικά (δημοσιονομική πολιτική, κατάρτιση προϋπολογισμού και παρακολούθηση).
 Τα Υπουργεία πρέπει να έχουν περισσότερο έλεγχο επί του προϋπολογισμού τους, ασκώντας την καθημερινή δημοσιονομική διαχείριση (αύξηση της αποδοτικότητας).
 Το Κοινοβούλιο πρέπει να έχει ενισχυμένη εποπτεία και έλεγχο επί του προϋπολογισμού της Γενικής Κυβέρνησης.
 Το νέο θεσμικό πλαίσιο για τον προϋπολογισμό πρέπει να θωρακίζει θεσμικά τις νέες αρμοδιότητες και διαδικασίες.


Φορολογική Διοίκηση

Οι κύριες προκλήσεις για το φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα είναι:
• Η υψηλή φοροδιαφυγή και διαφθορά.
• Οι διαρθρωτικές αδυναμίες στη διαχείριση της φορολογικής συμμόρφωσης που επιτείνει τα χρόνια προβλήματα και καθιστά άμεση την ανάγκη ανάκτησης του ελέγχου του συστήματος από τη διοίκηση.
• Οι προσπάθειες της κυβέρνησης για τη βελτίωση της συλλογής πρέπει να υποστηριχθούν από την αναμόρφωση της φορολογικής διοίκησης και την αποκατάσταση της συμμόρφωσης.
• Χρειάζεται να γίνει δημόσια γνωστή η στρατηγική για την καταπολέμηση της μόνιμης φοροδιαφυγής και την ενίσχυση της συμμόρφωσης.
• Χρειάζεται να υπάρξουν νέες δομές διαχείρισης του έργου της μετάβασης σε ένα αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα όπως:
 Η δημιουργία ομάδας δράσης για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής στο Υπουργείο Οικονομικών, διοικούμενη και υποστηριζόμενη σε υψηλό επίπεδο.
 Η δημιουργία μιας επιτελικής ομάδας με τη συμμετοχή των συναρμόδιων Γενικών Γραμματέων.


Οι άμεσες προτεραιότητες για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής να διαλυθεί η άκρατη φοροδιαφυγή πρέπει να περιλαμβάνουν:
• Πρόγραμμα ελέγχων, που να περιλαμβάνει αυστηρές ποινές και διώξεις για τις βαριές μορφές παραβάσεων: π.χ., το 75% των ελεύθερων επαγγελματιών (π.χ. γιατροί, συμβολαιογράφοι, μηχανικοί, δικηγόροι) δηλώνουν ετήσιο εισόδημα κάτω από το αφορολόγητο όριο.
• Πρόγραμμα για την διασφάλιση των εισπράξεων εσόδων από τους φορολογούμενους με τα μεγαλύτερα εισοδήματα.
• Πρόγραμμα ενίσχυσης των μηχανισμών είσπραξης ληξιπρόθεσμων οφειλών από τους μεγαλύτερους οφειλέτες.
• Πρόγραμμα για την ενίσχυση της συμμόρφωσης μέσα από τη δήλωση και την πληρωμή φόρων: π.χ. το 30% των οφειλετών ΦΠΑ δεν έχουν καταθέσει δήλωση.
• Αυστηρό πρόγραμμα για την εφαρμογή των νέων κυβερνητικών πρωτοβουλιών στη φορολογία: λεπτομερή σχέδια εφαρμογής, αποτελεσματική παρακολούθηση της προόδου, και επανεξέταση των αποτελεσμάτων για τη διασφάλιση των πολιτικών στόχων.


Οι διαρθρωτικές αλλαγές για να επιτευχθεί ο στόχος της βιώσιμης συμμόρφωσης πρέπει να περιλαμβάνουν:
• Ενίσχυση της ικανότητας στρατηγικής διοίκησης και σχεδιασμού της Γενικής Γραμματείας Φορολογίας και Τελωνείων.
• Ανάπτυξη και διατήρηση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου διαχείρισης κινδύνου φορολογικής συμμόρφωσης: (i) δημιουργία Διεύθυνσης Διαχείρισης Κινδύνων, (ii) δημιουργία Συμβουλίου Συμμόρφωσης υπό το Υπουργείο Οικονομικών, (iii) ανάπτυξη μιας στρατηγικής βάσει του κινδύνου συμμόρφωσης και (iv) ανάπτυξη επιχειρησιακών σχεδίων για την υλοποίηση της στρατηγικής συμμόρφωσης.
• Ουσιαστική βελτίωση της διαχείρισης των ελέγχων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και την αποτροπή φορολογικών παραβάσεων μέσα από ελέγχους με βάση κριτήρια κινδύνου.
• Ανάπτυξη και διατήρηση αποτελεσματικών υπηρεσιών προς τους φορολογούμενους με τη δημιουργία ειδικής Διεύθυνσης και με την ανάπτυξη στρατηγικής για τις φορολογικές υπηρεσίες.
• Ουσιαστική ενίσχυση της ικανότητας της Γενικής Γραμματείας Φορολογίας και Τελωνείων στη διαχείριση των κεντρικών φορολογικών λειτουργιών και ενίσχυση του ρόλου της κεντρικής υπηρεσίας σε επίπεδο σχεδιασμού, ελέγχου και εποπτείας.

Τρίτη 20 Απριλίου 2010

Ο Νίκος Μπελογιάννης για τη διαρκή χρεοκοπία της Ελλάδας

Την περίοδο 1823 - 1922, περίπου το 20% του εθνικού πλούτου της Ελλάδας πήγαινε για την εξυπηρέτηση του χρέους της χώρας, χωρίς να υπολογίζονται τα ετήσια χρεολύσια. Η διαπίστωση ανήκει στον Νίκο Μπελογιάννη, το βιβλίο του οποίου "Το Ξένο Κεφάλαιο στην Ελλάδα" (Εκδόσεις Άγρα) περιέχει σημαντικά στοιχεία για τη διαρκή χρεοκοπία της πατρίδας μας. "Οποιος θελήσει να ανιστορήσει τούτη την περίοδο, πολλές φορές θα χρειαστεί να ζητήσει στους ξένους τοκογλύφους και στα κράτη που τους προστάτευαν τις αιτίες για πολλές συμφορές που βρήκαν τη χώρα μας" γράφει ο Μπελογιάννης ο οποίος παρουσιάζει ανάγλυφα τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα φορτώθηκε (από τις κυβερνήσεις της εποχής) με τεράστια δάνεια.

Με βάση υπολογισμούς του ιδίου, οι οποίοι βασίζονται σε σύγκριση σχετικών εκτιμήσεων από γνωστούς οικονομολόγους όπως ο Αγγελόπουλος και ο Βαρβαρέσος, η Ελλάδα δανείστηκε,  κατά την περίοδο 1823 - 1922, περίπου 1.997 εκατομμύρια γαλλικά φράγκα, είχε ήδη πληρώσει 2.204 εκατομμύρια και χρωστούσε άλλα 2.000 εκατομμύρια το 1922...

Ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτηση του Μπελογιάννη, το βιβλίο περιέχει αρκετά στοιχεία. Μάλιστα ο ίδιος ο συγγραφέας έφτιαξε ωραίους πίνακες με ΟΛΑ τα δάνεια που έλαβε η χώρα στα πρώτα 100 χρόνια της ανεξαρτησίας της.

Στη σελίδα 310, για παράδειγμα, έχει ένα δισέλιδο πίνακα με τα πρώτα δάνεια που έλαβε η χώρα μέχρι το 1893 από τον οποίο προκύπτει πως το μέσο επιτόκιο δανεισμού (το "πραγματικό" όπως λέει και ο Μπελογιάννης) ήταν κοντά στο 6,7% (δηλαδή όσο μας δανείζουν σήμερα οι αγορές, αλλά υψηλότερα απ' ότι μας δανείζουν οι Ευρωπαίοι και το ΔΝΤ). Την περίοδο εκείνη τα συνολικά δάνεια που έλαβε η χώρα ανήλθαν σε 766,9 εκατ. γαλλικά φράγκα, αλλά στην Ελλάδα ήρθαν τα 531,2 γιατί τα υπόλοιπα ήταν προμήθειες...

Από το 1893 έως το 1922 η Ελλάδα έλαβε άλλα 985,2 εκατ. γαλλικά φράγκα μέσω δανεισμού με μέσο επιτόκιο περί το 4,5%.

Σε κάθε πίνακα περιέχονται και σχόλια του Ν. Μπελογιάννη για το που πήγαν τα διάφορα δάνεια. "Δήθεν για εξοπλισμούς" γράφει για το Δάνειο Εθνικής Αμυνας του 1907, ενώ για τα περίφημα Δάνεια Ανεξαρτησίας γράφει πως "τα 'φαγαν σχεδόν στο σύνολό τους οι ξένοι τοκογλύφοι και τυχοδιώκτες και οι ντόπιοι αστοκοτζαμπάσηδες"...




Παρασκευή 9 Απριλίου 2010

Μια πολύ σύντομη ιστορία των ομολόγων - Και μια απλοϊκή προσέγγιση των spread

Από τον 14ο αιώνα, όταν η Φλωρεντία και οι άλλες ιταλικές πόλεις – κράτη δημιούργησαν τα πρώτα ομόλογα προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τους ιδιωτικούς στρατούς (τους περίφημους Condottieri) που διεξήγαγαν τους μεταξύ τους πολέμους, έχει περάσει περισσότερο από μισή χιλιετηρίδα. Επειδή αν δεν πληρώνονταν, οι Condotierri απλώς θα προσέφευγαν στον αντίπαλο που διέθετε χρήματα, οι Ιταλοί εξέδωσαν ομόλογα. Δανείζονταν δηλαδή από τις εύπορες οικογένειες, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Οι επενδυτές θα έπαιρναν πίσω όλα τα χρήματά τους στη λήξη του ομολόγου αλλά και ένα ετήσιο επιτόκιο. Τα συγκεκριμένα ομόλογα μπορούσαν να πωληθούν και σε τρίτους οπότε ακόμα και άνθρωποι από τη μεσαία τάξη κατάφεραν να εξασφαλίσουν κάποια απόδοση για τα χρήματά τους.

Εκείνη την εποχή, στις ιταλικές πόλεις σχεδόν οι πάντες συζητούσαν για τα ομόλογα και την απόδοσή τους, δηλαδή το ετήσιο επιτόκιο που προσέφεραν στους αγοραστές καθώς είχαν δημιουργηθεί «βουνά δανείων». Ακόμα και οι φτωχοί που δεν μπορούσαν να αγοράσουν ομόλογα υφίσταντο σκληρή φορολογία προκειμένου το κράτος να πληρώνει τους πιστωτές του.
Σήμερα, ακόμα και στο τελευταίο ελληνικό καφενείο ακούς για τα περίφημα spreads, για τα ομόλογα και για άλλα σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα όπως τα CDS. Τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με «τη νέα άνοδο ή πτώση των spread των ελληνικών ομολόγων», τους κερδοσκόπους και άλλα δυσνόητα για το μέσο πολίτη. Ο τελευταίος έχει πλέον καταλάβει ότι η άνοδος των spread είναι κάτι αρνητικό, αλλά δυσκολεύεται να κατανοήσει το γιατί.

Τι είναι τελικά το spread και γιατί η διεύρυνσή του προκαλεί πλέον ανησυχία ακόμα και στο μικρότερο ελληνικό χωριό; Γιατί εν τέλει δυσκολευόμαστε πλέον να δανειστούμε ως χώρα και προσφέρουμε ολοένα και υψηλότερα επιτόκια σε όσους αγοράζουν ελληνικά ομόλογα;

Το spread δεν είναι τίποτα άλλο από τη διαφορά επιτοκίου (της απόδοσης που προσφέρεται στους επενδυτές) μεταξύ των ομολόγων δύο διαφορετικών χωρών. Στην περίπτωση της Ελλάδας το spread είναι η διαφορά μεταξύ του επιτοκίου που δανείζεται η Γερμανία και του επιτοκίου με το οποίο δανείζεται η Ελλάδα. Η Γερμανία δανείζεται σήμερα εκδίδοντας ομόλογα που προσφέρουν απόδοση 3,07% και η Ελλάδα με απόδοση περί το 7%. Συνεπώς το spread είναι 4% ή 400 μονάδες βάσης. Γιατί χρησιμοποιείται ευρέως η σύγκριση με τη Γερμανία; Γιατί είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης και θεωρείται από τις πλέον σταθερές και χαμηλού ρίσκου.

Με άλλα λόγια, όσο πιο σταθερή θεωρείται μια οικονομία (και όσο πιο σίγουροι αισθάνονται οι επενδυτές πως θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους) τόσο χαμηλότερη είναι η διαφορά από την απόδοση του γερμανικού ομολόγου, δηλαδή το spread.  Οταν οι επενδυτές αγοράζουν γερμανικά ομόλογα αισθάνονται ασφαλείς με απόδοση 3,07%. Για να αγοράσουν ελληνικά θέλουν μεγαλύτερες εξασφαλίσεις, δηλαδή μεγαλύτερο επιτόκιο και spread και έτσι φτάνουμε στα επιτόκια του 7% δηλαδή σε spread άνω των 400 μονάδων βάσης έναντι των γερμανικών ομολόγων.

Για να πάρετε μια ιδέα της ισχύος των παικτών της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων δείτε αυτά τα νούμερα: Ο παγκόσμιος πλούτος που παρήχθη το 2006 ανέρχονταν σε 47 τρισ. δολάρια. Η συνολική αξία των μετοχών σε όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου έφτανε τα 51 δισ. και των ομολόγων τα 68 δισ. δολάρια. Το 2008 η αγορά ομολόγων εκτοξεύθηκε στα 83 τρισ. δολάρια. Οι παίκτες στην αγορά ομολόγων (συνταξιοδοτικά ταμεία, τράπεζες, κερδοσκοπικά επενδυτικά σχήματα, κλπ) είναι δηλαδή πανίσχυροι.

Η αγορά ομολόγων κρίνει καθημερινά την αξιοπιστία κάθε κυβέρνησης όσον αφορά την ανάπτυξη μιας χώρας. Αλλά η αληθινή ισχύς της συνδέεται με την ικανότητά της να τιμωρήσει μια κυβέρνηση με υψηλότερο κόστος δανεισμού επειδή θεωρεί πως δεν κάνει αρκετά για να εξασφαλίσει τους δανειστές της. Ακόμα και μια άνοδος μισής μονάδας (π.χ. από 3% στο 3,5%) στο spread μιας χώρας προκαλεί σοβαρό πλήγμα στα οικονομικά της καθώς πρέπει να πληρώσει δισ. ευρώ περισσότερα ως τόκους για τα δάνεια που έχει λάβει. Συνεπώς έχει λιγότερα χρήματα για επενδύσεις π.χ. στην παιδεία ή την υγεία.

Το υψηλότερο spread οδηγεί, με τη σειρά του, σε περαιτέρω διεύρυνση του χρέους μιας χώρας (γιατί στα υφιστάμενα δάνεια που έχει λάβει προστίθενται ολοένα και υψηλότεροι τόκοι). Τότε οι αγοραστές των ομολόγων αρχίζουν να τα πουλάνε γιατί φοβούνται πως η χώρα θα δυσκολευτεί να αποπληρώσει το χρέος της. Τα spread ανεβαίνουν ακόμα περισσότερο. Κάποια στιγμή η χώρα βρίσκεται μπροστά σε τρεις εναλλακτικές λύσεις: Πρώτον, να χρεωκοπήσει επιβεβαιώνοντας τους φόβους των επενδυτών. Δεύτερο, να ενισχύσει την αξιοπιστία της απέναντι στις αγορές (π.χ. με συμμάζεμα των οικονομικών της, μείωση δαπανών, κλπ) ώστε να τους πείσει πως θα αποπληρώσει τα δάνεια που έχει λάβει. Τρίτον, να αυξήσει τους φόρους ώστε να έχει περισσότερα έσοδα προκειμένου να πληρώσει το χρέος της.

Μερικές φορές, όμως, ακόμα και οι δήθεν αλάθητη και πανίσχυση αγορά ομολόγων κάνει λάθη. Την περίοδο 1998 - 2000 το spread των ομολόγων της Αργεντινής έναντι των αμερικανικών ήταν 644 μονάδες βάσης (δηλαδή δανείζονταν με επιτόκιο 6,4% υψηλότερο των ΗΠΑ). Αποδείχθηκε ότι οι δανειστές της Αργεντινής είχαν υποεκτιμήσει το ρίσκο της χώρας. Οταν ανακοινώθηκε η χρεωκοπία της χώρας το spread πήγε στις 5.500 μονάδες βάσης. Το Μάρτιο του 2002 είχε εκτιναχθεί στις 7.000 μονάδες! Οι δανειστές έλαβαν 38 σεντς για κάθε δολάριο που είχαν δανείσει στην Αργεντινή και χρειάστηκαν χρόνια προκειμένου τα spread να επανέλθουν στα επίπεδα των 500 μονάδων.


ΠΗΓΕΣ: Τα βιβλία "The Ascent of Money" του Niall Ferguson (καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Harvard) και "The Return of Depression Economics" του νομπελίστα Paul Krugman, καθηγητή στο Princeton.